FİİLİ MUZARİYİ NASBEDEN EDATLAR

Aşağıdaki edatlardan birisi fiil-i muzârinin başına gelirse muzâri fiilin sonunu nasbeder (fetha yapar). Cemi müennes nunları hariç (ن) nunlarını düşürür. Bu edatlar şunlardır[1]:      

أَنْ  – لَنْ - كَىْ – إِذَنْ - حَتَّى- لِ - اَلْفاَءُ السَّبَبِيَّةُ

1)  أَنْ mek, mak: Muzâri fiili nasbederek masdara çevirir. Mâzî fiilin de önüne gelir, ancak mebni olduğu için sonuna tesir edemez. En çok kullanılan nasb edatıdır.

2) لَنْ asla ...meyecek, mayacak (te’kîd-i nefy-i istikbal): Daha önce de gördüğümüz gibi muzâri fiilin manasını olumsuz istikbale çevirir:

3)كَيْ    ...mek için, ..mak için: Sebep bildirir. Daha çok aynı manada  لِكَيْ olarak kullanılır ve sadece muzâri fiilin önüne gelir:

Burada mesela birinci cümlede (أَقْرَأُ دَرْسيِ) temel cümle, (كَيْ أَحْفَظَ) ise yan cümleciktir.

4)لِ    ...mek için, ..mak için, ..sın diye: (Lâmu’t-ta’lîl) كَيْ gibi sebep bildirir. Aynı manada (لِأَنْ) şeklinde açıkça yazılmış halde de gelebilir. Lâmu’t-ta’lîl’den sonra (أَنْ) gelmediği takdirde bu fiilin mukadder yani gizli (أَنْ) ile nasbedilmiş olduğuna hükmedilir:

 

* لِ den önce olumsuz “كاَنَ” veya türevlerinden biri geçerse olumsuzluğu kuvvetlendirir ve “lâmü’l-cuhûd” (inkar lâmı) adını alır. Olumsuz  “كاَنَ”nin haberinin başındaki muzari fiili nasbeder:

5)   = إِذاً إِذَنْ öyleyse, o zaman, o halde: Daha çok istikbal ifade eden cümlelere bazan de şart edatlarına cevap olarak gelir. إذَنْ in muzâri fiili nasbetmesi için cevap cümlesinin ve muzâri fiilin hemen başında olması gerekir.

*Eğer muzâri fiilden sonra gelirse nasbetmez:

Muzâri fiilsiz veya fiilsiz cümlelerde de kullanılır:

6) حَتَّى....ıncaya kadar, ...inceye kadar, ..e, ..a kadar, ta ki, nihayet, ...diye, ..mek için, ...mak için

7) اَلْفاَءُ السَّبَبِيَّةُ : Fâ-i Sebebiyye: Atıf harfidir. Bu harfle, cümlenin ilk kısmı sonraki kısmın oluşmasına sebep olur. Birincisi gerçekleşirse ikinci kısım da gerçekleşir. Fâ-i sebebiyye’nin muzâri fiili gizli (أَنْ)le nasbetmesi için kendinden önce ya nefî (olumsuz) veya taleb (emir, nehiy, soru, temenni) gelmelidir:

Genel Cümle Örnekleri

1- مَسَحْتُ السَّبُّورَةَ كَيْ يَكْتُبَ عَلَيْهاَ الْمُدَرِّسُ[5] - إِعْمَلْ كَىْ تَخْدُمَ الْوَطَنَ .

2- سَأَجْتَهِدُ دُرُوسِي . إِذَنْ تَنْجَحَ فِي الْإِمْتِحاَنِ- إِذَنْ يَضْعُفَ[6] بَصَرُكَ.

3- اَلْوَقْتُ كَالسَّيْفِ إِنْ لَمْ تَقْطَعْهُ قَطَعَكَ – أُريِدُ أَنْ أَقْرَاَ بَعْضَ الْكُتُبِ.

4- يُريِدُ بَشيِرُ أَنْ يَكوُنَ طَبيِباً لِيُساَعِدَ الْمَرْضىَ فيِ بَلَدِهِ.

5- تُحِبُّ فاَطِمَةُ أَنْ تَكوُنَ مُهَنْدِسَةً – تُفَضِّلُ عاَئِشَةُ أَنْ تَكوُنَ مُدَرِّسَةً - تُفَضِّلُ زَيْنَبُ أَنْ تَكوُنَ مُمَرِّضَةً - يُفَضِّلُ أَحْمَدُ أَنْ يَكوُنَ مُهَنْدِساً - يَتَمَنيَّ خاَلِدٌ أَنْ يَكوُنَ مُهَنْدِساً أَيْضاً.

6- ذَهَبَتِ الْأُمُّ إِلَى السوُّقِ بالسَّياَّرَةِ لِتَشْتَرِيَ الْمَلاَبِسَ - هَلْ تَسْمَحُ ياَ واَلِدِي أَنْ آخُذَ الْمَصْرُوفَ؟

7- إِنَّهُ لاَ يَخْرُجُ إِلَيْناَ حَتَّى يَرْتَفِعَ النَّهاَرُ – تُرِيدُ فاَطِمَةُ أَنْ تَسْتَذْكِرَ دُرُوسَهاَ.

8- حَتَّى مَتَى إِنْتَظَرَتِ الْأُمُّ ابْنَهاَ ؟  إِنْتَظَرَتِ الْأُمُّ ابْنَهاَ حَتَّى وَصَلَ.

9- ذَهَبَ أَحْمَدُ إِلَى الْمَسْجِدِ لِيُصَلِّيَ فيِ جَماَعَةٍ وَ يَدْرُسَ الْقُرْآنَ وَالْحَديِثَ وَلِيُقاَبِلَ أَصْدِقاَئَهُ.

10- طَلَبَ الْأَوْلاَدُ مِنْ واَلِدِهِمْ أَنْ يأْخُذَهُمْ إِلَى الْعاَصِمَةِ.

11- كَيْفَ قَرَأَتِ التِّلْمِيذاَتُ القِصَّةَ ؟ قَرَأَتِ التِّلْمِيذاَتُ القِصَّةَ طَوِيلاً.

Tercüme:

1- Öğretmenin üzerine yazması için tahtayı sildim. Vatana hizmet etmek için çalış.

2- Derslerimi çalışacağım. O halde imtihanda başarırsın. Öyleyse gözün zayıflar.

3- Vakit kılıç gibidir. Sen onu kesmezsen o seni keser. Birkaç kitap okumak istiyorum.[7]

4- Beşir memleketindeki hastalara yardım etmek için doktor olmak istiyor.

5- Fatıma mühendis olmayı istiyor (seviyor). Aişe öğretmen olmayı tercih ediyor. Zeynep hemşire olmayı tercih ediyor. Ahmed mühendis olmayı tercih ediyor. Halit de mühendis olmayı temenni ediyor.

6- Anne elbiseleri satın almak için arabayla çarşıya gitti. Ey babacığım harçlık almama müsaade ediyor musun?

7- Gerçekten o gün yükselinceye kadar bize çıkmaz. Fatıma derslerini müzakere etmek istiyor.

8- Ne zamana kadar anne oğlunu bekledi? Anne oğlunu gelinceye kadar bekledi.

9- Ahmet cemaat (halinde) namaz kılmak, Kur’ân ve hadis okumak ve arkadaşlarıyla buluşmak için mescide gitti.

10- Çocuklar babalarından kendilerini başkente götürmesini istedi.

11- Kız öğrenciler hikayeyi nasıl okudular? Kız öğrenciler hikayeyi uzun (süre) okudular.

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

FİİL-İ MUZARİYİ NASBEDEN EDATLARLA İLGİLİ AYETLER

1- ...وَإِنَّا لَنْ نَدْخُلَهَا حَتَّى يَخْرُجُوا مِنْهَا فَإِنْ يَخْرُجُوا مِنْهَا فَإِنَّا دَاخِلُونَ .

(5/MÂİDE, 22). (Onlar şu cevabı dediler: ) ...onlar oradan çıkmadıkça (ordan çıkana kadar) biz oraya asla girmeyeceğiz. Eğer oradan çıkarlarsa biz de hemen gireriz.

2- إِنَّ اللَّهَ لاَ يَسْتَحْيِي أَنْ يَضْرِبَ مَثَلاً ماَ بَعُوضَةً فَمَا فَوْقَهَا ...

(2/BAKARA 26). Şüphesiz Allah (hakkı açıklamak için) sivrisinek ve onun da ötesinde herhangi bir şeyi misal getirmekten çekinmez. ..

3- أَ يَحْسَبُ الْإِنْسَانُ أَنْ يُتْرَكَ سُدًى .

(75/KIYAME 36). İnsan, (kendisinin) başıboş bırakılacağını mı sanır!

4- قَالَ إِنِّي لَيَحْزُنُنِي أَن تَذْهَبُوا بِهِ وَأَخَافُ أَنْ يَأْكُلَهُ الذِّئْبُ ...

(12/YÛSUF 13). (Babaları) dedi ki: Onu götürmeniz beni mutlaka üzer. (Siz ondan habersizken) onu bir kurdun yemesinden korkarım.

5- قُلْ هُوَ الْقَادِرُ عَلَى أَنْ يَبْعَثَ عَلَيْكُمْ عَذَابًا مِنْ فَوْقِكُمْ أَوْ مِنْ تَحْتِ أَرْجُلِكُمْ ...

(6/EN’ÂM 65). De ki: "O (Allah) size üstünüzden (gökten) veya ayaklarınızın altından (yerden) bir azap göndermeğe ... gücü yeter."

6- أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لاَ تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ .

(36/YÂSÎN, 60). "Ey Adem oğulları! Size şeytana tapmayın, çünkü o sizin apaçık bir düşmanınızdır" diye emretmedim mi?

7- يُرِيدُونَ أَنْ يَخْرُجُوا مِنَ النَّارِ...

(5/MÂİDE, 37). Ateşten çıkmak isterler, (fakat onlar oradan çıkacak değillerdir.)

8- أَ يَحْسَبُ أَنْ[9] لَنْ يَقْدِرَ عَلَيْهِ أَحَدٌ .

(90/BELED, 5). (İnsan), hiç kimsenin kendisine güç yetiremeyeceğini mi sanıyor?

9- كَيْ نُسَبِّحَكَ كَثِيرًا {20/33} وَنَذْكُرَكَ كَثِيرًا .

(20/TA HA, 33-34). (Böylece) seni bol bol tesbih etmemiz ve çok zikretmemiz için (tesbih edelim, zikredelim diye)...

10- إِنِّي إِذًا لَفِي ضَلاَلٍ مُبِينٍ .

(36/YÂSÎN, 24). "(İşte) gerçekten o zaman ben apaçık bir sapıklığın içinde olurum."

11- وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِينُ .

(15/HİCR, 99). Ve sana yakîn (ölüm) gelinceye kadar Rabbine ibadet et!.

12- ... فَاصْبِرُوا حَتَّى يَحْكُمَ اللّهُ بَيْنَنَا ...

(7/A’RÂF, 87). ..Allah aramızda hükmedinceye kadar sabredin.

13- ...وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتَّى يَقُولاَ إِنَّمَا نَحْنُ فِتْنَةٌ فَلاَ تَكْفُرْ ...

(2/BAKARA, 102). ..( Halbuki o iki melek): “Biz ancak imtihan (için gönderildik, sakın yanlış inanıp da) kâfir olma” demeden hiç kimseye (sihir ilmini) öğretmezler(di).

14- وَقَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعًا .

(17/İSRÂ, 90). Onlar: "Sen, dediler, bizim için yerden bir kaynak fışkırtmadıkça sana asla inanmayacağız." dediler.

15- ... فَلَنْ أَبْرَحَ الأَرْضَ حَتَّى يَأْذَنَ لِي أَبِي أَوْ يَحْكُمَ اللّهُ لِي ...

(12/YÛSUF, 80)... Babam bana izin verinceye veya benim için Allah hükmedinceye kadar bu yerden asla ayrılmayacağım...

16- ... وَاصْبِرْ حَتَّى يَحْكُمَ اللّهُ ...

(10/YUNUS, 109)...Allah hükmedinceye kadar sabret.

17- مَا أَنزَلْنَا عَلَيْكَ الْقُرْآنَ لِتَشْقَى .

(20/TAHA, 2). Biz, Kur’ân'ı sana, güçlük çekmen için indirmedik .

18- ... جَعَلَ الشَّمْسَ ضِيَاءً وَالْقَمَرَ نُورًا...

(10/YUNUS, 5). (O ki) Güneşi bir ışık, ayı da bir nur kıldı.

19-  ثُمَّ جَعَلْنَاكُمْ خَلاَئِفَ فِي الْأَرْضِ مِنْ بَعْدِهِم لِنَنْظُرَ كَيْفَ تَعْمَلُونَ .

(10/YUNUS, 14). Sonra da, nasıl davranacağınızı görmemiz için onların ardından sizi yeryüzünde halifeler kıldık (Onların yerine sizi getirdik).

20- ... جَعَلَ لَكُمُ اللَّيْلَ لِتَسْكُنُوا فِيهِ وَالنَّهَارَ مُبْصِرًا ...

(10/YUNUS, 67). (O Allah ki;) size içinde sükunete ulaşmanız için geceyi, (çalışıp kazanmanız için de) gündüzü aydınlık olarak yarattı.

21- ... خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا ...

(7/A’RÂF, 189). ..( O ki,) Sizi bir tek candan (Âdem'den) yarattı, ondan da yanında huzur bulması için eşini (Havva'yı) yarattı.

22- قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا ...

(19/MERYEM, 21). (Melek: ) Öyledir, dedi; (zira) Rabbin buyurdu ki: “Bu bana kolaydır. Çünkü biz, onu insanlara bir ayet (delil) ve kendimizden bir rahmet kılacağız..

23- ... فاَغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ ..... مَا يُرِيدُ اللّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَلَكِنْ يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ {5/6}

(5/MÂİDE, 6). (Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalktığınız zaman) yüzlerinizi, dirseklerinize kadar ellerinizi, başlarınızı meshedip, topuklara kadar ayaklarınızı yıkayın....   Allah size herhangi bir güçlük kılmak istemez; fakat sizi tertemiz kılmak ve size (ihsan ettiği) nimetini tamamlamak ister; umulur ki siz şükredersiniz.

24- ... فَلاَ                   تَدْخُلُوهَا            حَتَّى              يُؤْذَنَ                  لَكُمْ ...

Câr mecrûr   F. muzâri meçhûl mansûb          Nâibu fâil mahallen merfû

Nasb harfi

F. muz. meczûm (و) fâil, (هَا) mef’ûl  Nehyi Hazır

(لاَ) cezm ve nefy harfi

(24/NÛR, 28). ... size izin verilinceye kadar oraya girmeyin...

¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯

?  ALIŞTIRMALAR  ?

1. Aşağıdaki kelimeleri üçer kere yazınız.

الْعَصيِرُ	meyve suyu	أَخَذَ  يَاْخُذُ إِلَى	götürdü
اَلْمَطاَرُ	hava alanı	سَمَحَ يَسْمَحُ	müsaade etti
اَلْوَلِيمَةُ	davet yemeği	اَلْغُرْفَةُ	oda
اِسْتَقْبَلَ يَسْتَقْبِلُ	karşıladı	طاَفَ  يَطُوفُ	dolaştı, tavaf etti
شاَهَدَ يُشاَهِدُ	gördü	اِسْمٌ ج أَسْماَءُ	isim
مَكاَنٌ	yer, mekan	آخَرَ	başkası
الْحُجاَّجُ  اَلْحَاجُّ ج	hacı	آخِرُ	son
زَرَعَ  يَزْرَعُ	ekti	حَصَدَ يَحْصُدُ	biçti
اَلْعَواَقِبُ	neticeler	بَحَثَ يَبْحَثُ عَنْ	aradı, araştırdı
ناَمَ يَناَمُ	uyudu	اَلْفَرِيقُ	takım
كَسَبَ يَكْسِبُ	kazandı	باَعَ يَبِيعُ	sattı
زاَرَ يَزُورُ	ziyaret etti	حَدِيثٌ ج أَحاَدِيثُ	hadis, söz

2. Yukarıdaki kelimeleri kullanarak fiil-i muzâriyi nasbeden edatların herbiriyle ikişer cümle kurunuz.

3. Aşağıdaki cümleleri tercüme ediniz. (Cevaplar için üzerine tıklayınız)

1- نَزَلْتُ الْبَحْرَ كَىْ أَسْبَحَ - لَنْ أَضْرِبَ الْقِطَّ- طَلَبْتُ مِنْهُ أَنْ يُساَعِدَكَ.

2- أَناَ أَذْهَبُ إِلَى السوُّقِ ياَ أُمِّي . هَلْ سَتَذْهَبُ وَحْدَكَ ؟ نَعَمْ سَأَذْهَبُ وَحْديِ ، أُريِدُ أَنْ أَشْتَرِيَ بَعْضَ الْكُتُبِ.

3- يأْخُذُ هِشاَمٌ مَعَهُ حَقيِبَةً لِيَحْمِلَ فيِهاَ الْأَشْياَءَ - أَرْجوُ[11] أنْ لاَ يَكوُنَ بَيْتُهُ بَعيِداً.

4- أُريِدُ اَنْ أُشاَهِدَ بَعْضَ الصُّوَرِ - لِماَذاَ ذَهَبَتِ الْبِنْتُ إِلَى الْمَطْبَخِ ؟ ذَهَبَتِ الْبِنْتُ إِلَى الْمَطْبَخِ لِتأْكُلَ الطَّعاَمَ.

5- أَراَدَ أَحْمَدُ أَنْ يُساَعِدَ واَلِدَهُ - لِماَذاَ تَدْرُسُ الْعَرَبِيَّةَ ؟ أَدْرُسُ الْعَرَبِيَّةَ لِأَفْهَمَ الْقُرْآنَ وَ الْأَحاَديِثَ.

6- قَرَأَ الطاَّلِبُ كَثِيراً كَيْ يَنْجَحَ فِي الْإِمْتِحاَنِ - ذَهَبُوا إِلَى الْمَطْعَمِ لِيَتَناَوَلُوا[12] الطَّعاَمَ.

7- حَتَّى مَتَى رَكِبَ التِّلْمِيذُ الدَّراَّجَةَ ؟ رَكِبَ التِّلْمِيذُ الدَّراَّجَةَ حَتَّى تَعَلَّمَ[13].

8- حَتَّى مَتَى قَرَأَتِ التِّلْمِيذاَتُ القِصَّةَ ؟ قَرَأَتِ التِّلْمِيذاَتُ القِصَّةَ حَتَّى فَهِمْنَ.

4. Yukarıda verilen fiil-i muzâriyi nasbeden edatlarla ilgili ayetleri kelimeleriyle birlikte defterinize yazıp meallerine bakarak Arapça’larını söyleyiniz..

&&&&&&&&&&